Kelebek
Etkisi, pek çok insan tarafından merak edilen bir konudur. Önemli toplantılarda
sık sık duyduğumuz bir söz öbeğidir. Peki, kelebek etkisi nedir? Bir sistemin
başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin öngörülemez büyüklükte sonuçlar
doğurmasıdır. Yani farklı noktada oluşan küçük bir değişimin çok uzak mesafelerdeki
büyük olayları etkileme gücüdür.
Kelebek
etkisi, matematikçi, materelog Edward N. Lorenz'in Kaos Teorisi ile ilgilidir.
Onun yaptığı çalışmalardan biridir. Kaos teorisi, karmaşık sistemleri
inceleyen, onlar hakkında anlamlı matematiksel sonuçlar çıkarmayı hedefleyen
bir kuramdır. Sürprizlerin, doğrusal olmayan ve öngörülemeyenlerin bilimidir.
Kaos teorisi, türbülans, hava durumu, borsa gibi önceden tahmin edilemeyen ve
kontrol etmenin mümkün olmadığı doğrusal olmayan olaylarla ilgilenir.
Edward
N. Lorenz, hava durumu modellemesiyle ilgili yaptığı bir deneyde kendisinin
sebep olduğu ufak bir rakam hatası yüzünden çok farklı sonuçlar elde ettiğini
fark edince 'Kelebek Etkisi'nin temelini de atmış olur. Oldukça ufak olan bir
değişimin yarattığı muazzam fark karşısında şaşıran Lorenz, konuyla ilgili bir
makale yayımlar. Bu makale ödüle layık görülür.
Kelebek
Etkisi gittikçe popüler, dikkat çeken bir konu haline gelir. Zamanla
sadece hava durumu gibi bilimsel olaylar dışında ekonomi, felsefe, psikoloji ve
politika gibi alanlarda da Kelebek Etkisi analojisi kullanılmaya başlandı.
Hatta tesadüfler ve kader kavramı dahi Kelebek Etkisi ile yan yana kullanılmaya
başlanır.
Kelebek
Etkisi, 2000'li yıllarda çekimi yapılan Hollywood yapımı filmler ile daha geniş
çevrelerce duyulur olmuştur. Kelebek Etkisinde başlangıçta öngörülemeyen sonuç
genellikle olumsuzlukla neticelenir. Kelebek Etkisinde esas olan dünyadaki tüm
canlıların birbirleriyle ilişkili olduğu, her şeyin birbirine etki ettiği bir
döngüdür. Parça bütün ilişkisinden ya da tümevarım yöntemiyle öngörülenin çok
ötesinde bir sonucun ortaya çıkmasıdır.
Kelebek
Etkisi sürecini Satürn'ün halkalarında, çift sarkaçlı deney düzeneklerinde, su
moleküllerinin titreşmesinde ve ekonomide dolar, altın veya borsadaki hisse
senedi fiyatlarının yükselişinde görmek mümkündür.
Örnek
1
Hava durumu ile ilgili verilen şu örnek hafızalardaki yerini korur. Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de fırtına kopmasına neden olabilir. Yani bir kelebeğin kanat çırpması dünyayı etkisi altına alan büyük çaplı bir olayın oluşmasına neden olabilir.
Örnek
2
1905'te Viyana'daki Güzel Sanatlar Akademisi'ne genç bir adam başvurur fakat reddedilir. Bu adam ünlü Alman politikacı Adolf Hitler'dir. Hitler, hayallerini gerçekleştiremeyince Alman ordusuna katılır. Sonrasını başta Almanya olmak üzere 2. Dünya Savaşı ile birlikte yaşananları hepimiz biliriz. Bu yaşanan olaylar silsilesi birçok kişi tarafından doğrudan Kelebek Etkisi ile ilişkilendirildi.
Örnek
3
İki ya da daha çok kişi arasında 28 tane dikdörtgen, yassı taşla oynanan bir salon oyunu olan domino taşlarını buna örnek verebiliriz. Yan yana dizilmiş domino taşlarında kelebek etkisi ilk taşa dokunmadır. Sonrası çoğu zaman öngörülemeyecek şekilde gelişir.
Örnek
4
Kapalı bir alanda oynanan bir spor çeşidi olan bilardo da buna örnek verilebilir. Bilardoda açı hesaplamak ve hızı ayarlamak iki temel kuraldır. İlk atışta ne kadar tutarlı olursanız olun beyaz topa vurduğunuz hız ve açıdaki en küçük farklılık, bilardo paketinin her seferinde ilginç bir şekilde farklı yönlerde dağılmasına sebep olur.
Örnek
5
Çok küçük bir alanda ortaya çıkan ve tek insanda görülen Covit-19'un kısa sürede bütün dünyayı öngörülemez bir şekilde etkisi altına alması da Kelebek Etkisi için güzel bir örnek oluşturur.
Ayrıca bakınız
Çocuğun Okul Başarısını Artırmanın Yolları
Koçluk Nedir? Öğrenci Koçluğunun faydaları Nelerdir?
Verimli Ders Çalışma Teknikleri
Çoklu Zeka Kuramı ve Zeka Türleri
Aile İçi Şiddet Çocuğu Nasıl Etkiler?
Çocuk Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çocuklarda Karanlık Korkusu Nasıl Geçer?
Etkili Sınıf Yönetimi Nasıl Olmalıdır?
Kelebek Etkisi Nedir? Örnekler
Pazartesi Sendromu Nedir, Nasıl Atlatılır?
Mobbing Nedir, Türleri Nelerdir, Nereye Başvurulur?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder