BilgiSitem: Kelebek Etkisi Nedir? Örnekler

Kelebek Etkisi, pek çok insan tarafından merak edilen bir konudur. Önemli toplantılarda sık sık duyduğumuz bir söz öbeğidir. Peki, kelebek etkisi nedir? Bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin öngörülemez büyüklükte sonuçlar doğurmasıdır. Yani farklı noktada oluşan küçük bir değişimin çok uzak mesafelerdeki büyük olayları etkileme gücüdür.

Kelebek etkisi, matematikçi, materelog Edward N. Lorenz'in Kaos Teorisi ile ilgilidir. Onun yaptığı çalışmalardan biridir. Kaos teorisi, karmaşık sistemleri inceleyen, onlar hakkında anlamlı matematiksel sonuçlar çıkarmayı hedefleyen bir kuramdır. Sürprizlerin, doğrusal olmayan ve öngörülemeyenlerin bilimidir. Kaos teorisi, türbülans, hava durumu, borsa gibi önceden tahmin edilemeyen ve kontrol etmenin mümkün olmadığı doğrusal olmayan olaylarla ilgilenir.

Edward N. Lorenz, hava durumu modellemesiyle ilgili yaptığı bir deneyde kendisinin sebep olduğu ufak bir rakam hatası yüzünden çok farklı sonuçlar elde ettiğini fark edince 'Kelebek Etkisi'nin temelini de atmış olur. Oldukça ufak olan bir değişimin yarattığı muazzam fark karşısında şaşıran Lorenz, konuyla ilgili bir makale yayımlar. Bu makale ödüle layık görülür.

Kelebek Etkisi gittikçe popüler, dikkat çeken bir konu haline gelir. Zamanla sadece hava durumu gibi bilimsel olaylar dışında ekonomi, felsefe, psikoloji ve politika gibi alanlarda da Kelebek Etkisi analojisi kullanılmaya başlandı. Hatta tesadüfler ve kader kavramı dahi Kelebek Etkisi ile yan yana kullanılmaya başlanır.

Kelebek Etkisi, 2000'li yıllarda çekimi yapılan Hollywood yapımı filmler ile daha geniş çevrelerce duyulur olmuştur. Kelebek Etkisinde başlangıçta öngörülemeyen sonuç genellikle olumsuzlukla neticelenir. Kelebek Etkisinde esas olan dünyadaki tüm canlıların birbirleriyle ilişkili olduğu, her şeyin birbirine etki ettiği bir döngüdür. Parça bütün ilişkisinden ya da tümevarım yöntemiyle öngörülenin çok ötesinde bir sonucun ortaya çıkmasıdır.

Kelebek Etkisi sürecini Satürn'ün halkalarında, çift sarkaçlı deney düzeneklerinde, su moleküllerinin titreşmesinde ve ekonomide dolar, altın veya borsadaki hisse senedi fiyatlarının yükselişinde görmek mümkündür.

Kelebek Etkisi Örnekleri

Örnek 1

Hava durumu ile ilgili verilen şu örnek hafızalardaki yerini korur. Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de fırtına kopmasına neden olabilir. Yani bir kelebeğin kanat çırpması dünyayı etkisi altına alan büyük çaplı bir olayın oluşmasına neden olabilir.

Örnek 2

1905'te Viyana'daki Güzel Sanatlar Akademisi'ne genç bir adam başvurur fakat reddedilir. Bu adam ünlü Alman politikacı Adolf Hitler'dir. Hitler, hayallerini gerçekleştiremeyince Alman ordusuna katılır. Sonrasını başta Almanya olmak üzere 2. Dünya Savaşı ile birlikte yaşananları hepimiz biliriz. Bu yaşanan olaylar silsilesi birçok kişi tarafından doğrudan Kelebek Etkisi ile ilişkilendirildi.

Örnek 3

İki ya da daha çok kişi arasında 28 tane dikdörtgen, yassı taşla oynanan bir salon oyunu olan domino taşlarını buna örnek verebiliriz. Yan yana dizilmiş domino taşlarında kelebek etkisi ilk taşa dokunmadır. Sonrası çoğu zaman öngörülemeyecek şekilde gelişir.

Örnek 4

Kapalı bir alanda oynanan bir spor çeşidi olan bilardo da buna örnek verilebilir. Bilardoda açı hesaplamak ve hızı ayarlamak iki temel kuraldır. İlk atışta ne kadar tutarlı olursanız olun beyaz topa vurduğunuz hız ve açıdaki en küçük farklılık, bilardo paketinin her seferinde ilginç bir şekilde farklı yönlerde dağılmasına sebep olur.

Örnek 5

Çok küçük bir alanda ortaya çıkan ve tek insanda görülen Covit-19'un kısa sürede bütün dünyayı öngörülemez bir şekilde etkisi altına alması da Kelebek Etkisi için güzel bir örnek oluşturur.

Ayrıca bakınız

Çocuğun Okul Başarısını Artırmanın Yolları

Koçluk Nedir? Öğrenci Koçluğunun faydaları Nelerdir?

Verimli Ders Çalışma Teknikleri

Çoklu Zeka Kuramı ve Zeka Türleri

Aile İçi Şiddet Çocuğu Nasıl Etkiler?

Sosyal Zeka Nedir?

Çocuk Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çocuklarda Karanlık Korkusu Nasıl Geçer?

Etkili Sınıf Yönetimi Nasıl Olmalıdır?

Geleceğin Meslekleri

Kitap Okumanın Faydaları