BilgiSitem: Hava Kirliliği Nedir? Nedenleri, Zararları ve Alınacak Önlemler

İçindekiler

1. Hava Kirliliği Nedir?

2. Hava Kirliliğinin Nedenleri Nelerdir?

3. Hava Kirliliğinin Zararları Nelerdir?

4. Hava Kirliliğinden Korunmak İçin Ne Yapmalıyız?

5. Hava Kirliliğini Azaltmak İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Bu yazımızda sizlere hava kirliliği nedir, hava kirliliğinin nedenleri nelerdir, hava kirliliğinin zararları nelerdir, hava kirliliğinden korunmak için ne yapmalıyız ve hava kirliliğini azaltmak için alınacak önlemleri nelerdir? Sorularına cevap vermeye çalışacağız.

1. Hava Kirliliği Nedir?

Hava kirliliği, canlıların sağlığını olumsuz bir şekilde etkileyen havadaki yabancı maddelerin, standartların üzerinde bir miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır. Havadaki katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktarda ve yoğunlukta uzun süre atmosferde yer almasıdır.

Havanın içerisinde %78 oranında azot, %21 oksijen ve %1 oranında ise değişik gazlar ve su buharı bulunur. Çeşitli nedenlerden dolayı zararlı maddelerin artarak bu oranların bozulmasına neden olmalarına hava kirliliği denir.

İnsanların çeşitli zamanlardaki faaliyetlerinin sonucu olarak oluşan üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenir. Bu da canlı hayatını, insan sağlığını ve ekolojik dengeyi olumsuz bir şekilde etkiler. İnsanların sağlıklı ve rahat yaşayabilmesi için teneffüs ettikleri havanın temiz olması gerekir.

Hava kirliliği, başta solunum yolu rahatsızlıkları olmak üzere pek çok sağlık sorununa neden olmaktadır. Yapılan bilimsel araştırmalar dünyada her yıl ortalama bir milyon insanın doğrudan veya dolaylı olarak hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybettiğini ortaya koymaktadır.

Havanın günden güne kirlenmesi pek çok olumsuz durumun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. İklimlerde değişiklik yaşanması, küresel ısınma, ozon tabakasının delinmesi, ekolojik dengenin bozulması bunlardan sadece birkaçını oluşturur.

2. Hava Kirliliğinin Nedenleri Nelerdir?

Hava kirliliğinin birçok nedeni vardır. Sanayi kaynaklı hava kirlilikleri, motorlu taşıtların neden olduğu hava kirliliği, enerji-ısınma kaynaklı hava kirlilikleri en yaygın kirlilikler olarak ön plana çıkar. Çarpık kentleşme, tarım ilaçları, kimyasal kullanımının her geçen gün artması hava kirliliğine sebep olan diğer unsurlardır.

A. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği

Hava kirliliğinin en önemli nedenleri arasında yer alır. Uzun vadeli planlamaların yapılmamasının bir sonucu olarak sanayi kuruluşlarının şehirlerin içinde veya yakınında kurulması önemli bir nedendir. Birçok sanayi kuruluşunda bulunması gereken baca filtresi, arıtma tesisinin olmaması havaya ve doğaya önemli oranda kirli gaz ve atıkların salınmasına neden olur. Bu da insan sağlığı üzerinde çok ciddi sorunların oluşmasına neden olur. Kanser başta olmak üzere birçok hastalığı beraberinde getirir.

B. Isınma Kaynaklı Hava Kirliliği

Kalitesiz kömür kullanımı ısınma kaynaklı hava kirliliğinin en önemli nedenleri arasında yer alır. Düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması, yanlış yakma teknikleri, kalorifer ve sobalarda naylon, poşet ve kömür torbalarının da yakılması hem havada önemli çevre kirliliğine hem de sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Termik santrallerdeki kömür kullanımı ve kırsal kesimlerde kullanılan fosil yakıtlar da bu kirliliği artırmaktadır.

C. Motorlu Taşıtların Neden Olduğu Hava Kirliliği

Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de her geçen gün motorlu taşıtların sayısı artmaktadır. Bu da özellikle araç trafiğinin yoğun olduğu büyük şehirlerde, motorlu taşıtlardan kaynaklı hava kirliliğini artırmaktadır. Trafik kaynaklı başlıca hava kirleticileri azot oksitler, partikül madde ve karbon monoksit olarak bilinmektedir. Bu hava kirliliği de solunum sistemi başta olmak üzere kronik rahatsızlığı olan kişileri ciddi oranda etkilemektedir. Ayrıca yaşlı, gebe, emziren anneler ve bebekler için de önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır.

D. İklim Değişiklikleri

İklim değişiklikleri de hava kirliliğine neden olur. Küf, polen kirleticiler iklim değişikliklerinin sonucudur. Özellikle solunum sistemi rahatsızlığı olan kişiler üzerinde olumsuz sonuçlara yol açar. Akciğer kanseri, KOAH, alt solunum yolları rahatsızlıkları bu hastalıkların başında gelir.

3. Hava Kirliliğinin Zararları Nelerdir?

Hava kirliliği, insanlar ve hayvanlar üzerinde çok olumsuz etkiler ortaya çıkarır. Hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde insanlarda solunum yolu rahatsızlıkları ve kanser hastalığı ön plana çıkar. Hava kirliliğinden en çok akciğerler olumsuz bir şekilde etkilenir. Akciğer kanseri, KOAH, alt solunum yolu rahatsızlıkları, sinüzit, kronik öksürük, ses problemleri, astım atakları bunların başında gelir.

Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki zararlı etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar. Solunum fonksiyonlarında bozulma, solunum sistemi hastalıklarında artış, kronik solunum sistemi hastalığı olan kişilerin hastalıklarının alevlenmesinde artış, erken ölümlerde artış, cilt, göz ve sinir sistemi hastalıkları hava kirliliğinin de neden olduğu sağlık sorunları arasında yer alır.

Hava kirliliğine neden olan kimyasal maddeler ve atıklar, tat ve koku duyularımız üzerinde olumsuz etkiler bırakabilir. Bu da iştahsızlık gibi önemli bir sağlık sorununun ortaya çıkmasına yol açar.

Hava yolu ile taşınan zararlı partiküllerin kan hücrelerinin gelişimini ve kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz açıdan etkilemesi, kimi partiküllerin kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksatması önemli sağlık sorunlarına neden olur.

Hava kirliliğinin yol açtığı zararlardan biri de dünya üzerinde yıl boyunca kara, deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen artış olan küresel ısınmadır. Sanayide, endüstride ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar hem havayı kirletir hem de atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında artmasına neden olur. Bu da küresel ısınmaya yol açar.

Kirli havanın içeriğinde parçacıklar, çeşitli gazlar yer alır. Bunlar, akciğerdeki hava keseceklerine kadar girebildikleri için insan sağlığı üzerinde ciddi tehditler oluşturur. Solunan kirli havanın içinde bulunan karbonmonoksit, kükürtdioksit ve çeşitli gazlar da insan sağlığına zarar verir.

4. Hava Kirliliğinden Korunmak İçin Ne Yapmalıyız?

Hava kirliliğinin arttığı dönemlerde çocukların dışarıya daha az çıkmasını sağlayın.
Yaşlı, çocuk, hamileler ile KOAH, astım gibi ciddi solunum rahatsızlığı olan kişilerin dışarı çıkmasına engel olun.
Hava kirliliğinin yoğunlaştığı saatlerde kapı ve pencereleri kapalı tutun.
Egzoz gazlarının zararlı etkilerinden etkilenmemek için yürüyüş egzersizlerinizi araçların az olduğu veya hiç olmadığı yol ve güzergâhlarda yapın.
Pencereniz açık bulunduğu zaman içeri giren toz, kurum, polen, is gibi çeşitli virüs ve bakterileri önlemek için pencerenize yeni nesil pencere filtresi takın.
Deri kanseri ve cilt hasarlarına neden olan ultraviyole radyasyondan korunmak için güneşe çıkmadan özellikle de gün ortasında güneş kremi kullanın.
Temiz havalarda pencerenizi açıp ortam havalandırması yapın.

5. Hava Kirliliğini Azaltmak İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Hava kirliliğinin en önemli nedeni olan sanayi tesislerinin baca gazı sınır değerlerine uymaları sağlanmalı, tesislerin filtre ve arıtma takmadan çalışmalarına kesinlikle izin verilmemelidir.
Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak özendirilmelidir.
Araçların egzoz emisyon ölçümleri periyodik olarak yapılmalıdır.
Özel araç kullanımı azaltılmalı toplu taşıma araçlarının kullanımı özendirilmelidir.
Binalarda ısı yalıtımı özendirilmeli, ısı yalıtımı için ciddi teşvik ve indirimler sağlanmalıdır.
Isınma veya sanayide tüketilen kömürlerin yüksek kalori içeren kömürler olmasına dikkat edilmelidir.
Baca, boru ve kazan daireleri periyodik olarak temizlenmeli ve bunların zamanında gerekli bakımları yapılmalıdır.
Bisiklet kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Bu konuda gelişmiş ülke seviyeleri esas alınarak bir planlama yapılmalıdır.
Atıkların geri dönüşümü sağlanmalı, atık yakmanın önüne geçilmelidir.
Sanayi tesisleri insan yerleşimlerinden uzak yapılmalıdır. Şehrin gelişmeyen tarafına sanayi tesisleri kurulmalıdır.
Hava kirliliğine neden olan unsurlar için tüm belediyelerde uzun vadeli stratejik planlar yapılmalıdır.
Euro 4 ve üzeri standartlarda olan emisyonları düşük araçlar tercih edilmeli ve teşvik edilmelidir.
Hava kirliliğinin yol açtığı zararlar konusunda toplum bilinçlendirilmeli, bu konu yazılı ve görsel medyada gündemde tutulmalıdır.
Hava kirliliğini azaltan ve temiz hava oluşumunu sağlayan yeşil alanlar ve ormanlık alanlar artırılmalıdır.
Ağaç dikimi özendirilmeli ve sürekli yapılmalıdır.
Hava kirliliği problemi okullarda ve aile ortamlarında daha çok gündeme gelmeli, bu konuda bir farkındalık oluşturulmalıdır.