1.
Antoninus Vebası
MS
165-180 yılları arasında Yakın Doğu'daki seferlerden Roma İmparatorluğu'na
dönen askerler tarafından getirilen salgın bir hastalıktır. Çiçek veya kızamık
şeklinde olduğu tahmin edilen vebada Roma İmparatoru Lucius Verus da hayatını
kaybetmiştir. Salgın dokuz yıl sonra yeniden ortaya çıkmıştır. Antoninus
Vebası'ndan 5 milyon civarında kişi hayatını kaybetmiştir. %25 öldürme oranı olduğu bilinen veba, Roma ordusunu adeta çökertmiştir. Yine veba, Roma kültürü üzerinde
ciddi bir tahribat oluşturmuştur.
MS
541-542 tarihinde ortaya çıkan 750 yılına kadar çeşitli şekillerde varlığını
sürdürmüştür. Tarihin en ölümcül salgınlarından biri olarak kabul edilir. Doğu
Roma İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve tüm Akdeniz çevresindeki liman
kentlerini etkilemiştir. Tam iki asır boyunca farklı zamanlarda ortaya
çıkmıştır. Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı salgında 30-50 milyon
civarında kişi hayatını kaybetmiştir. Bakterinin, Mısır'dan gelen tahıl
gemilerindeki hasta sıçanlar tarafından şehre taşındığı tahmin edilmektedir.
735-737
yılları arasında ortaya çıkan variola majör virüsü nedeniyle 1 milyon kişinin
hayatını kaybettiği tarihin en büyük çiçek salgınları arasında yer alır.
1346-1353
tarihlerinde görülen insanlık tarihinin bilinen en büyük salgınıdır. Yersinia
pestis bakterisinin neden olduğu salgında Avrasya ve Kuzey Afrika'da 200 milyon
kişi hayatını kaybetmiştir. Çin ve Orta Asya'dan başlayan veba, 1347'de
Kırım'da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Moğol ordusunun vebalı cesetleri
mancınıkla kentin içine atmasıyla Avrupa'ya taşındı. Kara Veba, Avrupa nüfusu
üzerinde ciddi etki oluşturmuş, Avrupa'da sosyal temellerin değişmesine neden
olmuştur.
Yeni
dünya çiçek salgını 1520'de variola majör virüsünün neden olduğu ve 56 milyon
kişinin hayatını kaybettiği tarihin en büyük salgınları arasında yer alır.
1629-1631
tarihleri arasında İtalya'da yersinia pestis bakterisinin yol açtığı ve 1
milyon kişinin hayatını kaybettiği en tehlikeli salgınlar arasında yer alır.
Orta Çağ'da Asya'nın güneybatısında başlayarak Avrupa'ya kadar yayılan kara
ölüm olarak adlandırılan veba İngiltere'de 75 bin, Fransa'da 100 bin kişinin
ölümüne neden oldu. En fazla da İtalya'yı etkiledi. Bubonik vebası, İtalya
tarihinin en büyük felaketlerinden biri olarak kayıtlara geçti.
Büyük
Londra Vebası, 1665–1666 yılları arasında İngiltere'de yaşanmış dünyanın en
büyük vebaları arasında yer alır. Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı
vebada 100 bin kişi hayatını kaybetmiştir. İngiltere üzerinde çok derin etki
bırakmıştır.
1817-1892
yılları arasında vibrio cholerae isimli bakterinin neden olduğu pandemillerdir.
Bağırsak enfeksiyonuna bağlı olarak akut ve şiddetli ishal şeklinde
seyretmiştir. 1817'de Japonya'da, 1826'da Moskova'da, 1831'de Berlin, Londra ve
Paris'te salgınlar başlamıştır. 1892 yılında da Hamburg'da salgın baş
göstermiştir. Etkileri Balkan Savaşları'na kadar sürmüştür. Pandemiden 1 milyon
insan hayatını kaybetmiştir.
1885'te
yersinia pestis bakterisinin sebep olduğu salgında 12 milyon insan hayatını
kaybetmiştir. Tehlikeli salgınlar arasında yer alır.
Sarı
humma salgını, ilkin 1700'lerde İtalya, Fransa, İspanya ve İngiltere'de ortaya
çıkmıştır. 19. yüzyılda İspanya'da etkili olmuştur. Salgın tipli virüs olan
Sarı Humma'dan 150 bin kişinin öldüğü tahmin edilmektedir.
1889-1892
tarihleri arasında H2N2 virüslerinin sebep olduğu Rus Gribi, İspanyol gribinden
önceki en büyük grip salgınıdır. Grip salgınında Rusya'da 1 milyona yakın insan
hayatını kaybetmiştir. Dünyanın en büyük grip salgınları arasında yer alan Rus
Gribi, Rusya'yı derinden sarsmıştır.
İspanyol
Gribi, 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül olan bir alt türünün
neden olduğu ve ''İspanyol Nezlesi'' olarak da bilinen grip
salgınıdır. Hindistan'dan ABD'ye, Britanya'dan Fransa'ya Fiji adalarından
Osmanlı İmparatorluğu'na kadar geniş bir coğrafyada üç dalga şeklinde etkili
olmuştur. Birçok ünlü kişiyi aramızdan almıştır. Diğer griplerden en önemli
farkı çocuk ve yaşlılardan ziyade daha çok genç yetişkinleri etkilemiş
olmasıdır. Bünyesi güçlü olanlara daha çok etki ederek bünyenin bağışıklık
sistemi ne kadar güçlüyse ateşin de o kadar yüksek olmasına neden olmuştur:
İspanyol Gribinde, 18 ayda tam 50 milyon insan hayatını
kaybetmiştir. Grip, 500 milyon insana enfekte olarak insanlık
tarihinde bilinen en büyük salgınlar arasında yer alır. Bu sayı birinci ve
ikinci dünya savaşlarında ölen insan sayısının toplamından bile kat kat
fazladır.
1957-1958
tarihleri arasında görülen H2N2 virüs kaynaklı dünyanın en büyük salgınları
arasında yer alır. Çin'de başlayan Asya Gribinde 2 milyona yakın insan hayatını
kaybetmiştir. Aşının bulunması ile salgının önüne geçilmiştir. Aşı
çalışmalarının hız kazanmasına neden olmuştur.
1968-1970
yılları arasında A tipi H3N2 virüsünün neden olduğu büyük salgınlar içerisinde
yer alır. Dünya çapında etkili olan gripte 1 milyon insan hayatını
kaybetmiştir. Hastalık ilk olarak Hong Kong'ta çıktığı için bu ismi almıştır.
Vietnam, Singapur, Filipinler, Kuzey Avustralya, Avrupa ve ABD'de daha çok
etkili olmuştur. Yaşlı nüfusu daha fazla etkilemiştir.
1961'den
günümüze dek süren bağışıklık yetmezliğinin etkili olduğu Batı Afrika'dan
dünyaya yayılan bir salgın türüdür. HIV virüsü; cinsel ilişki, kan teması,
organ nakli ve anneden bebeğe olmak üzere dört şekilde bulaşır. HIV virüsü, hem
erkekten hem de kadından bulaşabilir. Halsizlik, yüksek ateş, boğaz ağrısı en
büyük belirtileri arasında yer alır. Bu amansız hastalık yüzünden bugüne dek 35
milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir.
Şiddetli
akut solunum yolu sendromu olarak bilinen SARS, 2002-2003 tarihleri arasında
Hong Kong'da başlamış adeta bir pandemi gibi yayılmıştır. 65 yaş ve üzerindeki
kişileri daha çok etkileyen ve grip benzeri şikâyetlerle ortaya çıkan SARS
virüsü nedeniyle birçok kişi hayatını kaybetmiştir. Tüm hastalar için ortak
belirti ise ateşin 38 °C üstüne çıkmasıdır. Bugün itibariyle etkisini tamamen
kaybetmiştir.
Domuz
gribi, 2009-2010 tarihleri arasında influenza A virüsünün alt türlerinden H1N1
virüsünün neden olduğu salgındır. Dünya genelinde 200 bin kişinin ölümüne neden
olan domuz gribi domuzlarda oluşan gribe benzer olduğu için bu ismi almıştır.
Aşısı üretildiği için salgın kontrol altına alınmış ve bir süre sonra etkisini
kaybetmiştir.
2014-2016
yılları arasında etkili olan ebola virüsü, insanlarda ve insan dışı primatlarda
viral hemorajik ateş şeklinde oldukça ciddi hastalıklara yol açan virüstür.
Batı Afrika'da patlak veren salgın ölümcül özelliği en yüksek salgınlar
arasında yer alır. Yaklaşık 11 bin kişinin hayatını kaybettiği virüs diğer
küresel ölçekli virüslere göre daha az etkili olmuştur.
İlk
kez 2012 yılında Suudi Arabistan'da tanımlanan ve yeni bir coronavirüsün sebep
olduğu bulaşıcı solunum yolu hastalığıdır. Virüsün develerden kaynaklandığı
tahmin edilmektedir. İnsandan insana yakın temasla bulaşmaktadır. Binlerce
insanın ölümüne neden olan Mers, dünya ölçeğinde diğer virüsler kadar yaygın
bir etki oluşturmamıştır.
COVİD-19, 2019'da Çin’in Vuhan kentinden çıkıp oradan dünyaya yayılan şiddetli akut solunum sendromu SARS-CoV-2'nin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. O zamandan günümüze hızlı bir şekilde yayılmaya devam devam eden bir pandemiye neden olmuştur. Ateş, öksürük, yorgunluk, nefes almakta zorluk, koku ve tat alma duyusunda kayıp gibi şikâyetler sıkça görülen semptomları arasındadır. 2021 Ocak ayı itibariyle 2 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. Dalgalar şeklinde sürekli başa saran korona virüse karşı geliştirilen aşılarla virüsün azalacağı tahmin edilmektedir.
Ayrıca bakınız
Dünyada En Çok Konuşulan Diller Hangileridir?
Dünya Tarihindeki En Büyük Salgınlar
Türkiye'de Kışın Gezilmesi Gereken Yerler
Deprem Nedir? Deprem Öncesi, Anında ve Sonrasında Acil Yapılması Gerekenler
Küresel Isınma Nedir? Küresel Isınmanın Nedenleri ve Sonuçları
Biyolojik Silah Nedir? Biyolojik Silahın Tarihçesi
Hava Kirliliği Nedir? Nedenleri, Zararları ve Alınacak Önlemler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder